İç Hastalıkları ve Hematoloji

İç hastalıkları (dahiliye) bilim dalı yetişkin bireyler için insanların hasta olmalarını önlemek, mevcut hastalıkların teşhisini koymak ve tedavilerini gerçekleştirmek gibi geniş bir görev ve çalışma alanı olan temel tıp uzmanlığı dalıdır. Görev ve çalışma alanı tıbbın tüm alanlarını kapsamakla beraber asıl ilgi alanı öksürük, göğüs ağrısı, baygınlık, çarpıntı, nefes darlığı, erken yorulma, baş dönmesi, ateş, karın ağrısı, ishal ve kabızlık gibi barsak fonksiyon bozuklukları, iştahsızlık, zayıflama, bulantı, reflü, terleme bozuklukları, alerji gibi hasta yakınmalarına çözüm aramaktır. Üst ve alt solunum sistemi, dolaşım sistemi, sindirim sistemi, şeker hastalıkları, kolesterol yüksekliği, obezite, gut hastalığı gibi metabolizma hastalıkları, tiroid hastalıkları (guatr) gibi hormon hastalıkları, tansiyon yüksekliği, romatizmal hastalıklar, böbrek hastalıkları, kalp hastalıkları, kansızlıklar, kanser gibi hastalıklar iç hastalıklarının ilgi alanı içindedir.

Hematoloji bilim dalı iç hastalıkları bilim dalının üst uzmanlık (yan dal uzmanlığı da denir) alanlarından biridir. Hematolojinin Türkçe karşılığı kan hastalıkları bilim dalıdır. Kan hastalıklarının yanı sıra doğum öncesi ve sonrası kan yapımında rol alan organ ve sistemleri ile (örneğin; dalak, kemik iliği), bağışıklık sistemi-lenf sisteminin hastalıkları da hematolojinin uzmanlık alanı içerisindedir. Hematolojik hastalıklar içinde kansızlık geniş yer tutar. Örneğin; demir eksikliği, B-12 ve folik asit gibi vitamin eksiklikleri, kemik iliği hastalıkları (aplastik anemi, myelodisplastik sendrom, myelofibrozis gibi), lösemi (kan kanseri), lenfoma (lenf kanseri), multiple myeloma (bağışıklık sisteminin bir parçası olan plazma hücrelerinden köken alan kanser olup kemiklerin zayıflamasına ve kemik kırıklarına yol açabilir), genetik kan hastalıkları (talasemi-Akdeniz Anemisi, orak hücreli anemi vb. veya bakla zehirlenmesi olarak bilinen G6PD eksikliği), bağışıklık sistemi bozukluklarına bağlı kansızlıklar (kan hücrelerinin parçalandığı hemolitik anemi, lupus hastalığı, penisilin ve metildopa gibi bazı ilaçların etkisi) gibi birçok hastalık kansızlığa sebep olabilir. Mide-barsak-kadın genital kanamaları veya travmaya bağlı kanamalar da kansızlığa yol açabilir. Şeker hastalığı, böbrek hastalıkları, bağışıklık sisteminin bazı hastalıkları (romatoid artrit) gibi kronik hastalıklar, beslenme bozuklukları kansızlığa yol açar. Hematoloji sadece kansızlıktan ibaret değildir. Vurma, çarpma, kaza vs. olmadan vücutta morluklara ve kanamalara yol açan hastalıklar (ITP gibi trombosit sayısı düşüklüğü veya trombosit kalite bozukluğu hastalıkları, hemofili), kanın olağan dışı aşırı pıhtılaşmasına bağlı tromboz (tromboz damarın felç veya kalp krizine yol açabilen pıhtı ile tıkanması durumudur) hematolojinin uzmanlık alanlarındandır. Trombosit hücrelerinin kontrolsüz ve aşırı çoğalarak damar tıkanıklıklarına yol açması ile ortaya çıkan trombositemi, yine alyuvarların aşırı ve kontrolsüz çoğalması olan polisitemi vera, lenf kanserleri (Hodgkin ve Hodgkin dışı lenfomalar), kemik iliği kanseri olarak bilinen multiple myeloma, kan kanseri olarak bilinen lösemiler (akut myeloblastik lösemi, akut lenfoblastik lösemi, kronik miyeloid lösemi, kronik lenfositik lösemi), kemik iliğinin myelodisplastik sendrom ve aplastik anemi gibi kemik iliği yetmezliğine yol açan hastalıkları, kemik iliğini işgal etmek suretiyle alyuvar üretimini engelleyerek kansızlığa, akyuvar üretimini engelleyerek bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve direnç düşüklüğüne, trombosit üretimini engelleyerek kanamalara yol açan kanserler hematolojinin önemli konularındandır. Küçük hücreli akciğer kanseri, prostat kanseri, meme kanseri, böbrek kanseri, tiroid kanseri gibi kanserler kemik iliğini işgal edebilen kanserler olup bu duruma kemik iliği tutulumu denir. Gaucher hastalığı gibi metabolik hastalıklar, leishmaniazis (Tatarcık sinekleri ile bulaşan şark çıbanı ve kalaazar hastalığı) gibi parazit hastalıkları kanser dışı kemik iliği işgali yapan hastalıklardır.

Kemik iliği tutulumu yapan kanserler gibi kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar (kemoterapi) aynı şekilde kan hücrelerinin üretimini engelleyebilirler. Bu sebeple kemik iliğinin işgal edilmesi veya kemoterapinin yan etkileri hematoloji için önemli bir uğraşıdır. Kan nakli, kök hücre nakli ve aferez-sitaferez hematolojinin çok önemli alanlarıdır. (Türk Hematoloji Derneği tanımına göre aferez kanın bir bileşeninin alınıp, geri kalanının hastaya veya vericiye geri verilmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır. Hemaferez, aferez ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Sitaferez ise aferezin bir cinsi olup, kanın hücresel elemanlarının ayrılıp, geri kalanının hastaya veya vericiye geri verilmesi işlemidir)